Haber ajansları servise koydukları fotoğraflarla birlikte kısaca haberi de yazarlar. Hindistan’da Virar kentinde çekilen bu fotoğrafın arka planında çatışma, felaket ya da başka bir sorun yoktu. Oğuz Haksever, ‘o’ anı kavrayabilmek için araştırma da yaptı. Virar kentinde yakın geçmişte de çok önemli bir olaya rastlamadı. Bir buçuk yaşındaki Hardhik’in önemsiz sorununun haberiydi bu.Yıkanması için bir kovaya konmuş, bundan hoşnut olmamış ve ağlamaya başlamıştı. Bu şirin görüntünün cazibesine kapılıp etrafında toplananların gölgeleri arasında küçücük korkusu isyanı ve hiddetinin doruğunda yani tam da ‘o’ anda fotoğraflanmıştı. Habere, hatta ‘o’ ana hiç davetli değildi ama galiba gözlerindeki ışık kalabalığının içine yoksulluk da karışmıştı.

Filistin’den bir fotoğraf. Seçim sonuçlarının açıklanmasından sonra kazanan taraf Hamas’ın yandaşları Ram’taki Filistin Parlamentosu’na giderek Hamas bayrağı asmak istedi. Sonuçta parlamentodaki El Fetih taraftarlarıyla Hamasçılar arasında çatışma oldu.Yaralı bir El Fetih taraftarı genç, fotoğrafta görünmeyen elindeki taşı Hamasçılar’a atmak isterken ve bir arkadaşı kendisini engellemeye çalışırken bu ‘o’ an oluştu. Öfkeli bakışlar, kefiye ve kan. Bunlar Filistin sürecine hiç de yabancı değildi. Ama pencereleri kırık parlamento, Arap aleminin en demokratik toplumuna ters düşmekteydi.

Fotoğraf Latin Amerika’nın en yoksul ülkesi Bolivya’dan. Başkent La Paz’a bakan yamaçlardan birinde inşaat. AP Ajansı’ndan Dado Galdieri fotoğrafı solcu Evo Morales’in başkan seçilmesiyle umutların yeşerdiğini, Bolivya’nın yeniden inşa edilmesi vaadini anlatan bir haber için çekmiş. Ülkenin geleceğine dair çağrışımları da ufuktaki manzaraya yüklemiş. 

Bir zamanlar Bulgaristan’da bir Kral, yeni kralı bulup öldürmek için ülkedeki bütün yeni doğan çocukların öldürülmesi emrini vermiş. Çocuk sahiplerinden biri de evladını koruyabilmek için bir horoz kesip kanını evinin kapısına sürmüş. Böylelikle oğlunu kurtarmış. Gelenek bu efsaneden geliyor. Bulgaristan’da her 2 şubat günü inananlar, küçük erkek çocuklarının sağlıklı olması için horozlarını kesiyor. ‘O’ anda bir baba, oğlunun sağlığına horozu vahşi bir yöntemle kurban etmeye hazırlanıyor. Horozun gölgesi de bu efsane ve geleneğe hala itiraz ediyormuş gibi görünüyor.

Filistin’de Ramallah’taki Yahudi yerleşim yerleri de boşaltıldı. Yerleşimciler, son binanın yıkılması sırasında güvenlik güçlerine direndi. Bu da o direniş sırasında elde edilmiş ‘o’ anlardan biri... Koca bir polis taburu tek bir kişiye yükleniyor. ‘O’ anda genç kız, tek başına direniyormuş gibi görünüyor. Etrafta başka bir direnişçi yok. Zaten asıl hedefler o ötedeki dumanı tüten yapılar. Bu nedenle bir akıl dışılık sözkonusu. Bu insanlar, İsrail’in geçmişteki politikası uyarınca hiç hakları olmadığı halde bu yerlere yerleşmeye teşvik edildi. Sonra da uluslararası politik baskı sonucu yine İsrail Hükümeti’nin girişimi ve yargı kararıyla çıkarıldılar. Hasılı sadece ‘o’ an değil ‘o’ anın geçmişinde yatan hikaye de akıl dışı...

Haiti’de 7 Şubat günü devlet başkanlığı seçimleri yapılacak. Ülke, yıllardır darbeler, iç karışıklıklar ve doğal afetlerin altında eziliyor. Başkent Port-au Prince’teki bir mahallede ‘o’ an bu sürecin sonucunu gösteriyor. Yalnız yoksulluğu çocuk göstermiyor, adeta ışığın ve foto muhabirinin oradaki varlığını fırsat bilen evin duvarı yoksulluğun afişine dönüşüyor.

Hazreti Muhammed karikatürlerini protesto için Afganistan’ın başkenti Kabil’de bir gösteri düzenlendi. Göstericiler Amerikan üssüne yürüdü. Güvenlik güçleri ateş açtı. Bir kişi öldü, 4 kişi yaralandı. İzdiham sırasında bu çocuk da Amerikan üssünün dikenli tellerine takıldı ve ‘o’ anda, medeniyetler çatışmasını icat eden, bundan yararlanan zihniyetlerin dikenlerine takılı kalan masumiyeti temsil etti.

AP Ajansı'ndan Rafiq Maqbool, Amerikan ordusu, daha doğrusu NATO birliklerinin Afganistan'ın uzak köşelerinde yaptığı operasyonlar sırasında harekatları değil, yöre halkının, özellikle de çocukların tepkilerini fotoğraflıyor. Daha doğrusu korkuyu, bu dünyadaki farklı alemlerde olmanın dehşetini belgeliyor. İşte bir tane daha... Zabul Bölgesi'ndeki Baylof Köyü... Amerikalı asker köyün sokaklarında devriye geziyor. 'O' an, foto-muhabirin belgeleme çabasına yardımcı oluyor. Fotoğrafçılık cini, deklanşöre basıldığında korku çığlıklarını da ışığa yükleyip sesi fotoğrafa yerleştiriyor. Aslında asker çocuklarla hemcins... Ama ne fark eder... O koşullarda bir başka dünyadan geldiği için çocukların yoksul alemini sarsıyor. Ve dikkat edin bu sarsıntı da fotoğrafa işleniyor. Duvar, kutuların eğreti duruşları hatta hareketli olduğu için net çıkmayan Amerikalı kadın askerin titrek görüntüsü... Birbirine tamamen yabancı yaratıkların karşılaşmasında yaşanan minik depremin fotoğrafı karşımızda duruyor

Brezilya'nın Rio de Janeiro kenti... Mangueira adlı gecekondu mahallesi... Polis bu mahallede uyuşturucu çetelerine karşı yaptığı operasyonda bir kişiyi öldürünce gece olaylar çıktı. Ertesi sabah, bu fotoğraf çekildi. 'O' anda kadın sadece hurda beyaz eşyayı değil kare içindeki gözönünden kaldırılmak istenen pejmurdeliği de çekmekteydi. Yanık araçlar ve yanmakta olan hayatın içiçe geçtiği bir kareydi.

Serbest İrlanda'nın başkenti Dublin'de Drogheda Sanat Festivali'nden bir enstantane... Bavul içinde bir balerin ve bale sanatçısı monica loughman'ı gösteri uyarınca eğlendiren Johnny the Stiltwalker... Sokağın soğuk duruluğuna konulan bir eğlence posteri gibi duruyorlar. Karenin öteki bölümlerinden keskin çizgilerle ayrılarak hem sanatın toplumdan ince çizgilerle soyutlanışını hem de sanatın, oraya, o kaldırıma ve tabii kent hayatına getirdiği yaşama sevincinin anlık bir kesitini gösteriyorlar.

Birleşik Devletler'in Iowa Eyaleti'ndeki Dubuque Kenti... Bir yanda yıldırımlar ve çakan şimşek, öte yanda mehtap... Yerel gazeteci foto-muhabir Jeremy Portje,tabiatın gece kostümleriyle iki ayrı sahnede ama aynı anda yaptığı gösteriyi yakalıyor.

Tabiatın ya da evrenen bir gösterisi daha... 32 kısım tekmili birden... Hubble teleskobu tarafından çekilen fotoğrafta astronomların NGC 1672 adını verdikleri galaksi adeta bağrını açmış olağanüstü niteliklerini sergiliyor.kollarının ucunda mavi renkleriyle daha henüz sıcak bebek yıldızlar... Damar damar kırmızı renkleriyle yanan hidrojen gazı yoğunlaşmaları... Ve sol üstte parlak ışıklarıyla galaksiye bekçilik yapan yakınlarındaki olgun yıldızlar... Evrende astronomların bildiği yıldız yoğunluğu en fazla olan spiral galaksi mucize tozlarını saçarak geçip gidiyor sanki...

Afganistan'da bir çocuk hayatının sayılı şaşırtıcı ve ürkütücü deneyimlerinden birini yaşıyor. Zabul Bölgesi'ndeki Sinan Köyü'nde Amerikan askerlerinin operasyonu sırasında evi aranıyor. Asker, ailenin yoksulluğunu yoklarken o sırada orada bulunan AP foto-muhabiri Rafiq Maqbool da çocuğa yöneliyor. Çocuk da foto-muhabire bakıyor. Aslında bakmıyor. 'O' anda zayıf küçücük bedeni küçücük kafasıyla kendisininkilerin yanısıra ailesinin bütün korkularını da üstlenmiş, bu nedenle olağandan fazla açılmış ve büyümüş gözleriyle soruyor, bilmese de hissetmiş gibi bu 'o' ana bakan bizlerde çare arıyor.

AP Photo'dan Marko Drobınyakoviç'in fotoğrafı... Irak'ta başkent Bağdat'ın Batı'sında bulunan Gazaliye'de Amerikan askerleri aramada... Öndeki asker etrafı kollarken, gerideki müfreze lideri aranacak yerin sahibiyle konuşuyor. Aslında diyalogsuzluğun fotoğrafı bu... Zihinler nasıl birbirine kapalıysa bedenler de ışığa kapalı... Konuşmaya ve kulak kabartmaya dair hareket var 'o' anda ama duyulan sesi algılamazlığın hareketsizliği de var.siyah diyaloğu da yutabilirmiş meğer... Ya da siyah zihinlerdeki kapalılığı da dışa vurabilirmiş meğer...

Zaman Gazetesi'nden Kürşad Bayhan Endonezya'nın başkenti Jakarta'da çektiği bu fotoğrafla ilgili şu bilgiyi veriyor: ''Suharto'nun devlet başkanlığını yaptığı dönemde hızlı ve vahşi kapitalizm nedeniyle, köyden kente göçle birlikte gecekondulaşma da kendini gösterdi. Jakarta'da köprü altları, boş araziler, gökdelen yanları derken, sıra tren raylarının yanına kadar geldi. Big Mango tren yolu hattında yüzlerce aile bir odalı evlerinde yaşam mücadelesi veriyor. Bu ailelerin tek geçim kaynağı kağıt toplayıcılığı. Çocukların ne gidecek okulları ne de eğitim alabilecekleri düzgün bir ortamları var. Jakarta'da bir yanda hızlı endüstrileşme ucuz insan gücü gibi imkanlarla gelişmeye çalışılırken diğer yanda gökdelenlerin yanı başında bir tren yolunda bir odalı teneke evlerinde yüzlerce aile yaşam mücadelesi veriyor.'' Bilgi bu... Fotoğrafsa uzun süre bakıldığında gözlerden kaçacak olanı aktarıyor. Kürşad Bayhan kamerasındaki örtücünün açıklığını ve açık kalış süresini öyle bir ayarlamış ki, ışığın utancından oradan uzaklaştığı 'o' an ortaya çıkmış. 'O' an, foto-muhabire bir de armağan sunmuş. Tüten insanlığı görüntülemesine de yardımcı olmuş.

Soldaki tanınmış bir şahsiyet... Donald Trump... Sağdaki profesyonel güreşçi Boby Lashley... Ortadaki ise profesyonel güreş karşılaşmaları düzenleyen Vince Mc Mahon... Trump ve Mc Mahon Birleşik Devletler'in Detroit kenti'nde kısa süre önce biten maç için iddiaya girmiş. Kimin tuttuğu güreşçi kazanırsa o diğerinin kafasını kazıyacak. Mc Mahon iddiayı ve saçını geçici olarak kaybetmiş, Trump yenen güreşçiyle birlikte perdah çekiyor. Mc Mahon'un saçlı görüntüsünü bulup baktık. Durumu iyi... Saçını tarayışına bakılırsa Donald Trump'un durumu ise fotoğrafta belli oluyor. Galiba bu nedenle saçı gür rakibine perdah çekerken pek bir keyifli ve hırslı görünüyor. Hem zaten öteki rakibinin kendisine saç konusunda asla ulaşamayacağını traşın nafile bir eylem olduğunu bildiğinden dalgasını geçiyor.

Birleşik Devletler'in Los Angeles Kenti'nde oynanan beyzbol maçından bir enstantane... Milwaukee Brewers'ın oyuncusu Bill Hall, saha dışına çıkan topu yakalamak için sıçrıyor. Vücut yapısı gözönüne alındığında çok da atletik bir başarım sergiliyor. Ama vuruş ve topun hareketi acımasız... Bu kuvvetli sıçrayış boşa gidiyor.

Birleşik Devletler'in Wyoming Eyaleti'nde bir ipekkuyruk kuşu, yabani elma ağacının uç dallarından birinde kopardığı meyveyi havaya fırlatıp uygun konuma getirdikten sonra yutmak üzere. Yerel gazete the Sheridan Press'ten Ryan Brennecke, uzaktan ve olabildiğince hızlı örtücü ayarıyla ancak bu kadarını elde edebiliyor. Ama yine de normal gözle yakalanamayacak bir zaman diliminde gerçekleşen 10 tam puanlık aletli jimnastik ve akrobasi kombinasyonunu, birleşimini bizlere gösterebiliyor.

Kanada'da Toronto yakınlarındaki Simcoe gölünün donmuş yüzeyinde bir yelken kayakçısı, günün erken saatlerinde tabiatın soluğundaki halis gücün keyfini çıkarıyor. Tabiat da adeta kendisine zararsız bu eğlenceyi takdirle kucaklıyor. Işık uçurtmanın ipini, sisse kayakçıyı sarmalıyor.

Filistin'de Batı Şeria'da Beytüllahim Kenti yakınlarındaki İsrail duvarına sanatçılar poster yapıştırıyorlar. Posterler bir süre önce İsrail'de açılan 'yüz yüze' adlı fotoğraf sergisinden. İsrailli ve Filistinli modellerin o türlü pozları duvar için seçilmiş. Böylece İsrail'in ördüğü duvarda alaycı gedikler açılmış

Ekonomisi rakip ülkeleri ürkütecek boyutlarda büyüyen çin,bunu sürdürebilmek için gerekli hampetrolü mümkün olduğunca kendi kaynaklarından karşılamak konusunda sıkıntı çekiyor. Çin yönetimi yerli petrol üretimini artırmak için ülkedeki rejim gözönüne alındığında köklü bir dönüşüm sergiledi. 9 ülkeden petrol firmalarına arama ve çıkarma çalışmaları için izin verdi. AP Ajansı bu gelişmeyi duyururken Laiohe Petrol Bölgesi'nde bir işçiyi gösteren bu fotoğrafı abonelerine önerdi. Belki de ajansın fotoğraf editörü, işçinin yüzünde Çin'in petrol telaşından bir şeyler gördü.

Güney Amerika ülkelerinden Bolivya'nın Doğu'su mart ayı başından beri aralıksız devam eden şiddetli yağışlar yüzünden bir afet yaşıyor... Seller, toprak kaymaları yarım milyon kişiyi etkiliyor. Trinidad yakınlarında çekilen fotoğrafta kare içindekilerden üçü, artık boşvermiş. Öndeki çocuklarsa anlaşılan poz vermiş.

Bir sorun yok... Sadece morların, yeşillerin, lacivertlerin koyu kırmızıların daha yoğun serpildiği veya sürüldüğü bir yerde bulunmuş o kadar. Hindistan'da baharın gelişi şerefine yapılan Renkler Festivali sırasında Kalkütalı bir kız renkli boya tozu serpme ve sürme tantanasından kurtulduktan hemen sonra gözlerinde hınzırlık ışıkları, boya atacak veya sürecek birini arıyor.

Amerika Birleşik Devletleri'nin başkenti Washington'da 16 Mart cuma günü şiddetli yağış vardı. Foto-muhabir Jacquelyn Martin, bir yayanın yağmurla mücadelesini fotoğraflarken kamerasını, sert yağmurun yönüne paralel hareket ettirip bu kamera hareketinin 'o' ana ilişkin yorumunu saptadı.

Tayland'ın başkenti Bangkok'ta budist keşiş çırağı adayları çocuklar ayinde. AP foto-muhabir, meslektaşlarının zaman zaman başvurdukları bir yöntemi uyguluyor. Ayarıyla objektifini modelinden uzaklaştırırken deklanşöre basıyor. Bu tür fotoğraflar genellikle sert ve dinamik çıkar. Modeller çocuklar, olay da uhrevi olunca ondan mıdır bilinmez bu 'o' anı keskin rek çizgileri yerine yumuşak ışık çizgileri beziyor.

Sudan'da göçmen kampında Darfurlu bir kız çocuğu, içinde bulunduğu berbat koşullara inat bir an dönüp foto-muhabire gülümsemiş. 'O' anın farkına varan Alfred De Montesquiou da deklanşöre basmış. Böylelikle ışığın anlık da olsa mutlu çocuğu oranın hüznünden kesip alışını yakalamış.

Birleşik Devletler'deki New York kentinde Mart ayının başında malili ailelerin kaldığı bir binada çıkan yangında 10 kişi can verdi. Ölenlerin cenazeleri 18 Mart'ta Mali'nin başkenti Bamako'da toprağa verildi. Fotoğraf, o yangında ölen Fatma Soumare ve 4 çocuğunun toprağa verilişinde çekildi. Foto-muhabir Rebecca Blackwell, öndeki erkekler yerine ölen anne ve çocuklarının yasını tutan kadınlara odaklandı. 'O' an, bu tercihi kutlarcasına etkiliydi ve pürüzsüz , içten bir yasın çizgileriyle bezenmişti.

Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de ülkenin, Avusturyalı Habsburg Hanedanı'nın mülkü olmaktan kurtuluşunun 159'uncu yılı şerefine düzenlenen törenler iyi başlamıştı. Macaristan'da aşırı sağcı olarak bilinen muhalefetin bu kutlama dolayısıyla yaptığı yürüyüş de başlangıçta barışçıldı. Ama polis liderlerini gözaltına alınca şiddet başgösterdi. AP photo'dan David Josek, olaylar sırasında oluşturulan barikatta bir göstericiyi fotoğrafladı. 'O' an son alaya ait değildi sanki. Birinci dünya savaşı yenilgisi, Nazi işgali ve Sovyet hegemonyası... Alevler, gölgeler, karanlıklar ve yalazların karşısındaki mahzun bayrak 'O' anı Macaristan'da yaklaşık 160 yıl boyunca yaşananların özeti yapmıştı.

Hindistan'da Siliguri'de ölümlere, çatışmalara yolaçan bir sorun var. Merkezi hükümet bölgede bir endüstri parkı kurmak istiyor. Parkın kurulması için seçilen alandaki toprak sahibi çiftçilerse buna karşı çıkıyor. Bu çiftçilerden 14'ü yakın geçmişte öldürüldü. Bunu protesto için düzenlenen gösteride olaylar çıktı. Göstericiler otobüsleri yaktı ve tahrip etti. Tahrip edilen otobüslerden birinin sahibi ve şöförü, ekmek teknesinden kalanları inceliyor. 'O' an acı gülümsemenin ne olduğunun tipik bir örneği olarak karşımızda duruyor. Dudaklar gülümseme çizgisi oluşturmuş ama gözler karşıdan gelen ışığı bile emecek kadar güçlü ve geniş hacimli bir üzüntü deposunun dışarıya açılan penceresi olmuş.

Yer sri lanka’da bir stadyum.. Sri lanka ve ingiltere’nin kriket takımlarının karşılaşması başlamak üzere. Ancak maç sırasında ingiliz oyunculardan birinin dikkatini fazlasıyla dağıtan bir olay yaşanıyor. Topa doğru koşan oyuncunun çevresini kuşatan bu kargaların orada ne yaptığını hiç ama hiç anlamadığı yüzündeki ifadeden anlaşılabiliyor.

Irak’ın samarra kentinde çekilen bir fotoğrafla devam ediyoruz. 9 yaşındaki ali… yüzünde acı ifadesi var…samarra’daki çatışmalarda yaralanmış. Ama o anda ona daha önce hiç tatmadığı bu fiziksel acıyı bile unutturan bir acıyı da yaşıyor aslında. Çünkü ali, babasının bu çatışmalarda öldüğünü sadece birkaç saniye önce öğrenmiş.

Hindistan’da çekilen bir fotoğrafla başlıyoruz. Fotoğraftakiler çocuk işçi çalıştırılmasını protesto eden hintli çocuklar. Önceleri işçi olarak çalıştırılan ve bir sivil toplum kuruluşu tarafından okullarına geri dönmeleri sağlanan çocuklar. Çocuk işçilerin çaresizliği ve güçsüzlüğünü anlatmak için kollarını bağlamışlar, o ana bakınca ‘’bu yola başvurmasalar da sadece bakışları yaşadıkları sıkıntıları anlatmaya yeterdi'’ diye düşünüyor insan.

Tikrit kentinde çekilen bir fotoğraf… Savaşın başından bu yana Irak’ta bulunan Amerikan askerleri bulundukları gergin ortamda biraz olsun rahatlamak için eski alışkanlıklarına yeniden başvuruyor. Askerlerin basketbol oynaması şaşırtıcı değil ama seçilen mekan ilginç. Askerler açıkhavada basketbol oynamanın pek güvenli olmayacağını düşünmüş olmalı ki, Saddam Hüseyin’in saraylarından biri askerlerin basketbol salonu oluvermiş…

Reuters fotoğrafçısı Muhammed Salim’in Gazze şeridinde çektiği bir fotoğrafla devam ediyoruz. Çocuklar doğaları gereği duygularını gizlemeyi pek başaramazlar. Sevinçleri coşkulu, öfkeleri şiddetli olabilir. Ama bu fotoğrafa bakılırsa korkuları da çok büyük oluyor. Filistinli iki çocuk, İsrail askerlerince öldürülen bir Filistinlinin cesedini görünce dehşete kapılıyor ve bu dehşeti gizlemeyi de başaramıyor.

Hindistan’da çekilen bir başka fotoğraf daha… Hintli bir kadın, çiçeklerle süslenmiş bir tramvayda… İnsan bu kareyi görünce, ‘’güzel bir organizasyona katılan mutlu bir kadın olmalı bu'’ diye düşünmek istiyor ama yüzündeki ifade ters giden bir şeylerin olduğunu hissettiriyor. Genç kadının HIV taşıyıcısı bir hayat kadını olduğunu öğrenince de bu hüznün nedenini anlıyoruz.

AP fotoğrafçısı M. Lakshman'ın Hindistanda çektiği fotoğrafla başlıyoruz. HIV taşıyıcısı bir anne ve yedi yaşındaki çocuğunun fotoğrafı bu… Aynı kaderi paylaşan anne ve çocuğunun yüzünde farklı duyguların izleri okunuyor. Küçük çocuğun yüzünde ve kocaman gözlerinde ‘’korku'’ var. Annenin çok uzaklara dalan gözlerindeyse ‘’çaresizlik'’ ve ‘’hüzün'’. Küçük çocuğu bu kadar korkutan da annesinin ‘’çaresizliği'’ gibi görünüyor.

Yine iki çocuk. Yer Irak’ın başkenti Bağdat. Amerikan askerleri bu çocukların evine baskın düzenlemiş ve babaları da tutuklanmış. Bu fotoğrafta özellikle kardeşlerin küçük olanına bakınca insanın içi eğiliyor. Ama Amerikalı askerlerin dimdik duruşu, üst tarafındaki kayıtsız görüntünün ipuçlarını veriyor. ‘O’ an, “Amerikalı fotoğraftan çıksa, bir de oalya bu taraftan baksa içi ne kadar eğilir?” diye bir soru da sorduruyor.

Kayak Şampiyonası ve işte "O" an

Fotoğraf Fillandiya’da dünya kayak şampiyonası sırasında çekildi. Kayak sporu herzaman tehlikeli sporlardan biri olarak bilinir, bu fotoğraf da bunu kanıtlar nitelikte. Avusturyalı sporcu ilk atlayışını gerçekleştirmiş ama şiddetli rüzgarın kurbanı olmuş. Havadayken rüzgar yüzünden dengesini kaybeden ve kafası üstü piste çakılan sporcunun kişisel felaketin başladığı "o" an.